ADANA BARO BAŞKANI AV. MENGÜCEK GAZİ ÇITIRIK: "CUMARTESİ ANNELERİNİN OLMADIĞI BİR TÜRKİYE ÖZLÜYORUZ" Adana Barosu tarafından 10 Aralık 2012 İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin kabul edilişinin 64. Yıldönümü nedeniyle "Türkiye'nin İnsan Hakları Karnesi ve Yeni Anayasa Yapım Sürecinde Temel Hak ve Özgürlükler" konulu konferans Baro Başkanımız Av. Mengücek Gazi Çıtırık'ın moderatörlüğünde Seyhan Oteli'nde gerçekleştirildi. Konferansa, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Öğretim Üyesi Prof. Dr. Oktay Uygun, Gaziantep Hasan Kalyoncu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Öğretim Üyesi Şule Özsoy Boyunsuz konuşmacı olarak katıldılar. Baro Başkanı Mengücek Gazi Çıtırık, Türkiye'de ifade ve basın özgürlüğünün bütün gelişmelere rağmen hala yeterince işletilemediğini söyleyerek, gazetecilik faaliyetinden dolayı 78 gazetecinin tutuklu olduğunu belirtti. Av. Çıtırık, Yeni Anayasa'da, devletin kısıtlandığı, bireyin hak ve özgürlüklerinin genişletildiği, kimsenin ötelenmediği ve toplumsal barışa katkı koyacak yeni bir Anayasa yapılmasını arzuladıklarına vurgu yaptı. Baro Başkanı Av. Çıtırık, açılış konuşmasında şunları söyledi: "Değerli meslektaşlarım, bugünü sadece bir basın açıklaması ile değil, 27. Dönemin de ilk konferansında alanlarında etkin, saygın akademisyenlerimizin de katılımıyla kutluyoruz. 10 Aralık 1948'de BM'de yapılan oylama sonucu 40 üye devletin kabul ve 8 devletin sosyal ve siyasal birtakım nedenlerden ötürü çekimser oyuna rağmen kabul edilmiştir. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, teknik hukuk yönünden tavsiye nitelinde kararlardır. Bağlayıcılığı bulunmamaktadır. Ancak, 360'ın üzerinde dile çevrilerek yayımlanmasından ötürü, birden çok AİHS ve ABD İnsan Hakları Sözleşmesinin giriş bölümlerinde yer alması, aynı zamanda yayınlandığı dönemlerden sonraki dönemlerdeki yapılan anayasalarda yer almasından ötürü de dünya insan hakları kavramının gelişmesi, korunması ve tanınması anlamında önemli bir bildirge mahiyetindedir. 27 Mayıs 1949 tarih ve 7217 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış ve okullarda okutulması ve yaygınlaşması hususunda da hükümetler bir şeyler yapmışlardır. Ancak, gelinen noktada insanların özgürleşemediği, devletlerin insan hak ve özgürlüklerini yeterince tanımadığı, çeşitli bahanelerle kısıtladığı, iç hukuka yansıtılmadığı bir dönemden geçmekteyiz. Aynı zamanda özellikle 11 Eylül'den sonra işleyen süreçte artık güvenlik bahane edilerek de özgürlüklerin engellendiği bir gerçektir. Dünyada yoksulluk ve açlıkta artmaya devam ediyor. Bölgesel eşitsizlikler de devam etmektedir. Zulüm ve baskıya karşı en son çare olan ayaklanma zorunda kalınmaması için insan haklarının, hukuk değeriyle korunması güdülerek İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi hazırlanmıştır. Tabi bu süreç içerisinde ülkemize de bakıldığında maalesef insan haklarındaki bu kadar kazanımlara rağmen halen ifade ve basın özgürlüğünün yeterince işletilememektedir. Bir ülkede ifade ve basın özgürlüğünün yeterince işletilmesi demokrasinin en önemli göstergelerinden biri olmasına rağmen, sadece gazetecilik faaliyetinden dolayı 78 gazetecinin tutuklu olduğu artık Avrupa gözlemcileriyle, basın komitesinin yayımlamış olduğu raporlarla bilinen bir gerçektir. Parasız eğitimi dile getirdikleri için 2800'ün üzerinde öğrencinin tutuklu olduğu da bilinen gerçekliktir. 2011 yılında yapılan genel seçimler sonrasında 8 milletvekili BM Medeni ve Siyasi Haklar 25. Maddesinde güvence altına alınmış olan devletlerin yurttaşlarının siyasi haklarını kullanma ve katılım hakkını düzenleme yükümlülüğüne rağmen parlamenterlik sıfatını yerine getirememektedirler. Biz, gözaltında kayıpların, faili meçhul cinayetlerin, işkencelerin olmadığı, 'Cumartesi Annelerinin' olmadığı bir ülkeyi hayal etmekteyiz. Bu duygu ve düşüncelerle 10 Aralık İnsan Hakları ve Evrensel Bildirgenin Kabul edilişinin 64. Yıldönümünü en içten dileklerimle kutluyorum. Eşitliğin, kardeşliğin egemen olduğu bir dünya ve Türkiye özlemiyle, hepinize sevgilerimi, saygılarımı sunuyorum." "Yeni anayasanın merkezi 'hak ve özgürlükler' olmalı" Hasan Kalyoncu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Şule Özsoy Boyunsuz, yeni yapılacak anayasada temel hak ve özgürlüklerin merkezi bir yer tutması gerektiğini söyledi. Doç. Dr. Şule Özsoy Boyunsuz, yeni anayasada temel hak ve özgürlükler gelişiminin felsefesini doğru oturtmak, yani özgürlükler sorununa doğru yerden yaklaşmak gerektiğini söyledi. 1982 Anayasası'nın problemli alanlarının başında özgürlükler felsefesinin geldiğine vurgu yapan Özsoy, "Teknik hukuka, mahkemelerin uygulamalarına ve temel hakların yaşama geçilmesine ilişkin sorunlarımız var. Bunun yanında doğru konumlandırılmış, doğru pencereden doğru bir felsefe ile oturtulmuş bir anayasa düzenlemesi de korumasız kalırsa hayata geçemeyebilir." dedi. 1982 Anayasası'nın otorite-özgürlük dengesinde otoriteden yana tavır alarak yazılmış bir anayasa olduğunu belirte Doç. Dr. Boyunsuz, "Anayasanın bakış açısı, penceresi, otorite-özgürlük dengesinde otoriteyi güçlendirmektir. Devlet penceresinden bakılarak yazılmıştır. Temel hak ve hürriyetleri hayata geçirmek değil, mümkün olduğu kadar cendereye almak, çok katmanlı bir sınırlama çemberiyle daraltmak ve biraz da özgürlüklerden korkmak üzerine kuruludur. Bu açıdan birçok özgürlük 1982 Anayasası ile 61 Anayasası'nın gerisine düşerek düzenlenmiştir. Bunların başı da sosyal ve ekonomik hak ve özgürlüklerdir. Ama sadece bunlar değil, kişi hak ve özgürlükleri de 1982 Anayasası'nda çok yara almış hak gruplarını oluşturur." diye konuştu 1995 ve 2001'de yapılan düzenlemelerde kısmen otorite-özgürlük dengesizliğinde oluşan tahribatın giderilmeye çalışıldığını anlatan Boyunsuz, yeni anayasada İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi, Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmelerinin standartlarının en azından minimum standart olarak kabul edilmesi gerektiğini ifade etti. Boyunsuz, Anayasa mahkemesine bireysel başvuru hakkının da işletilmesini ve etkili olmasını umduğunu belirtti. "Bizde masumiyet karinesi kağıt üstünde kalıyor" Prof. Dr. Oktay Uygun da, yeni Anayasa'da öncelikle insanlık onuru, adalet, eşitlik, özgürlük, siyasal haklar noktasında düzenlemeler yapılması gerektiğine vurgu yaptı. Prof. Dr. Uygun, şunları söyledi: "Günümüzde bilim ve teknoloji öyle bir noktaya gelmiştir ki, Biyoteknolojiyle genlerle oynayarak çok önemli şeyler yapabilecek duruma gelindi. Uluslar arası mekanizmalar aslında bunu frenliyor. Birçok devlet ya yasak koyuyor ya da sıkı denetim getiriyor. Bu tür genetik müdahalelerin iyi yanları olduğu gibi olumsuz tarafları da var, bu teknolojiyi bir devlet üstün ırk yaratma olarak da kullanabilir. Genetik mühendisliği dediğimiz konu eğer kurallara bağlanmaz, denetlenmezse yeni bir insan türü yaratılabilir. Bütün bunları düşünmemiz lazım. İnsan onurunu koruyacak bu durumu da anayasamıza koymalıyız. Bizden sonraki kuşakların meseleleri de anayasaya koymalıyız. Adalet, masumiyet karinesi anayasanın üstünde bir normdur. Bizim yargıçlarımız bunu yeterince benimseyemediler. Bizde masumiyet karinesi kağıt üstünde kalıyor. Bunu pratiğe aktaracak mekanizmayı koymalıyız. Eşitlik, sosyal devlet anlayışında ciddi sıkıntılar var. Avrupa standartların çok gerisindeyiz. Evlenen kadın kocasının soyadını alır. Hiçbir uygar ülkede böyle bir şey yok. AİHM bunu eşitliğe aykırı buldu. Bunu uygulayamıyoruz. Yapılması gereken yasayı değiştirmek. Kadına kendi soyadını taşıma imkanı tanımak. Kadınlar karar alma mekanizmalarında yeteri kadar temsil edilemiyor. 'Avrupalıyız, modern ülkeyiz' diyoruz ama, Afrika ülkelerine baktığınızda bile kadın-erkek eşitliğinde bizden ileri olanları var. İstanbul Eczacılar Odası'na bağlı eczacıların yarısından fazlası kadın. Ama yönetim kurulunda bir kadın üye var. Partiler, sendikalar da aynı şey var. Hiç olmazsa yüzde 40'ın altına inmeyecek bir temsil oranı olmalıdır. Resmi dilden farklı konuşan etnik, dinsel gruplarımız var. Yeni bir anayasa için uzlaşma komisyonu bu konuda hiç uzlaşacak gibi değiller. Devlete, bireye daha çok karışma görevi yükleyen haklar sınırlanmalı. Özellikle gençler, artık her davranışınızı kaydeden kameralar, cep telefonları var. 10 yıl sonra yani biz arama motoruna, somut sorular sorularak özel bilgileriniz öğrenilebilinecektir. Biz, 50-100 yıl sonra gelecek kuşaklarını düşünerek bir anayasa yapmalıyız. Anayasamıza metin olarak baktığımızda iyi bir metin. Ama uygulama yok. Siyasal haklar konusunda halkın karar alma mekanizmalarına katılım bizde yok. Bir belediye başkanının kötü olduğunu gördüğünüzde o kişi görevine devam edip etmemesini dilekçe toplayıp, referanduma gidilebilmeliyiz. Bu bizim Anayasamızda yok. Bu ciddi ama bu yolun bir şekilde açılması gerekir. Anayasamıza, "Devlet temel hak ve özgürlükleri tehlike altında olan bireyler için koruyucu önlemler almak hakları ihlal eden kamu görevlilerini etkili bir biçimde soruşturmak bir ihlal sonucu doğan maddi ve manevi zararları tazmin etmekle yükümlüdür." maddesi konulursa iyi olur" Prof. Dr. Uygun şöyle devam etti: "Ülkemiz bu kadar şansız değil ama öyle bir döneme girdik ki eskiden suyumuzu musluktan içerdik, para ödemezdik. Şimdi musluktan su içemiyoruz, suyu satın almalısınız. Bir ücretliyi düşünün zaman zaman bu, asgari ücretin yarısına denk geliyor. Bir insan kazancının yarısını suya ayırırsa nasıl hayatını idame ettirir. İnsan onurunu korumak devletin göreviyse bunu da temin etmek görevidir. Belediyeler insan hayatı için zorunlu olan suyu ücretsiz olarak sağlamak zorunda. Yeni anayasada 'su hakkı' yer almalıdır." Konferansın sonunda, Baro Başkanımız Av. Mengücek Gazi Çıtırık, Doç. Dr. Şule Özsoy Boyunsuz'a, Yönetim Kurulu Üyemiz Av. A. Faruk Ulaş da Prof. Dr. Oktay Uygun'a teşekkür plaketi takdim etti. Konferansa, çok sayıda meslektaşımız, Mersin Barosu üyeleri ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri de katılmıştır.